"दाइ, +२ साइन्स पढियो । बाँकी सबै बुझियो तर आइन्स्टाइनको 'थ्योरी अफ रिलेटिभिटी' दिमागमा घुस्दै घुसेन। कैयौँ सरलाई सोधेँ यसबारे तर सबै सरहरूले केवल Relative Velocity (सापेक्षित गति) को उदाहरण मात्रै दिनुहुन्थ्यो । व्यावहारिक रूपमा बुझ्न मन लागेको छ । तपाईँ पनि साइन्स पढ्नुभएको मान्छे, यसबारे केही बुझ्नुभएको छ कि ?"
भर्खर दश जोड दुई विज्ञान सङ्कायबाट विशिष्ट श्रेणीमा उत्तीर्ण गरेको भाइ आएर सोध्यो ।
एकैछिन अलमलमा परेँ । म पनि +२ विज्ञान पढेको मान्छे । न्यूट्रन, प्रोटोन र इलेक्ट्रोनदेखि कस्मोलोजी (ब्रह्माण्डशास्त्र) सम्म पढियो तर उक्त भाइले भनेझैँ सापेक्षित गतिको उदाहरण बाहेक Theory of Relativity बारे भसक्कै बुझ्न पाइएको थिएन ।
सापेक्षताको सिद्धान्त २० औँ शताब्दीकै सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि मानिन्छ । यसबारे मलाई पनि बुझ्न मन लागेको थियो । त्यसैले यसबारे विस्तृत रूपमा बुझ्न अल्बर्ट आइन्स्टाइनलाई नै भेट्नुको विकल्प रहेन ।
पुनः समय-यन्त्र (टाइम मेसिन) को मद्दतले म आइन्स्टाइनको जीवनकालमा पुगेँ ।
उनी भूतजस्तै देखिन्थे । उनले दाह्री र कपाल नकाटेको खासै धेरै समय नभएको हुनुपर्छ, त्यही २-३ वर्ष भएको हुँदो हो ।
उनकी दोस्री श्रीमती "एल्सा आइन्स्टाइन"ले चिनाइदिएपछि मात्रै चिनेँ । मैले किताबमा पढेको आइन्स्टाइन त यस्तो सन्त बाबाजस्तो पो रहेछ ।
(उनकी प्रथम श्रीमती मिलेभा म्यारिक थिइन्, जोसित सन् १९१९ मा पारपाचुके भएको थियो ।)
फराडे काकालाई जस्तै आइन्स्टाइन बाजेलाई पनि वृत्तान्त सुनाएँ । म उनका सामु समय-यन्त्रका मद्दतले २१ औँ शताब्दीबाट आएको हुँ भनेपछि उनले आश्चर्य मानेनन् तर खुसी भए । 'मैले कल्पना गरेको Time Machine भविष्यमा बनिसकेछ' भन्दै उनी खुसीले गदगद भए ।
"Photo Electric Effect" सिद्धान्त प्रतिपादन गरेपछि आइन्स्टाइनलाई सन् १९२१ मा भौतिकशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार दिइएको थियो । उनलाई मैले चरप्पै बधाइ दिएँ त्यसको लागि ।
"मलाई सापेक्षताको सिद्धान्त बुझाइदिनुस् हजुर" जिस्किँदै यत्ति भनेँ ।
"तिम्री प्रेमिका छिन् कि छैनिन् ?" आइन्स्टाइन काकाले प्रतिप्रश्न गरे । मैले सापेक्षताको सिद्धान्त सोध्दै छु, उनले मेरो प्रेमिका सोध्दैछन् बा !
"प्रेम नगरेका वा प्रेममा नफसेका मान्छेलाई यो सिद्धान्त बुझाउन गाह्रो छ, भौतिक विज्ञानका अवस्थामा बाहेक । त्यसैले तिमीले आजसम्म प्रेमिका बनाएका छैनौ भने तिमीलाई यो सिद्धान्त बुझाउन सक्दिनँ । तिमी फर्कन सक्छौ तिम्रै समयकालमा ।" बाफ्रे ! यी वैज्ञानिकहरू कति रुखा हुँदा रहेछन् बा ! सीधै जान सक्छौ रे !
मलाई जसरी पनि सापेक्षताको सिद्धान्त बुझ्नु थियो । त्यसैले बहाना बनाउँदै भनेँ,"छिन् मेरी पनि प्रेमिका । अब त बुझाइदिनुस् ।"
चियाको एक झुरुप लगाएपछि आइन्स्टाइनले भन्न थाले,"तिमीलाई कसैले कुरायो भने रिस उठ्छ । कसैलाई कुर्न पर्यो भने ५ मिनेट कुर्दा पनि कैयौँ पटक घडी हेर्छौ । ५ मिनेट कुर्दा पनि घन्टौंँ बितेजस्तो लाग्छ र घडीको सुई निकै ढिला हिडे जस्तो लाग्दछ । समय बित्दै नबिते जस्तो लाग्छ तर प्रेमिकाले कुराए जति पनि कुर्दछौ ।"
मैले प्रश्न गर्न नपाउँदै उनले चियाको अर्को चुस्की लगाए र भने, "आफ्नो मञ्जुरीमा बिहे नगरेका र सधैँ कअल गर्ने श्रीमान्-श्रीमती छन् भने उनीहरूले एकअर्कासित आधा घन्टा बिताउन पनि फलामका चिउरा चपाउनुपर्दछ । आधा घण्टा पनि आधा जुनीजस्तो लाग्दछ ।
त्यस्तै अस्पतालको शैय्यामा छटपटाइरहेको बिरामीलाई एक पला (२४ सेकेण्डको समय) बिताउन पनि २४ घण्टाजस्तै लाग्दछ । उसलाई घडीको सुई कछुवाको तालमा घस्रँदै छ कि जस्तो भान हुन्छ ।" आइन्स्टाइन बाजेले के-के भन्दछन्, मलाई झन् द्विविधा बनाइरहेका थिए । उनको चिया सेलाइसकेको थियो । चिसो चिया एकैपटकमा झुरुप पारे ।
अनि फेरि भन्दै गए, "म अब मुख्य कुरामा आएँ । कल्पना गर कि तिम्री प्रेमिका र तिम्रो भेट धेरै वर्षपछि भएको छ । तिमी दुई प्रेमजोडी शान्त समुद्रको किनारमा छौ । पूर्णिमाको रात छ । तिमी दुईलाई अपवादमा राख्दा त्यहाँ शून्यता र सन्नटा छाएको छ । चन्द्रमा तिमी दुईको लमी भएको छ । आकाशका ताराहरू जन्ती बनेर लहरिएका छन् । समुद्र शान्त मुद्रामा छ र त्यसले पनि तिमी दुईको प्रेम-क्रिया नियाल्दै छ । सारा वातावरण शून्यतामा विलीन छ । तिमी दुईबीच एक शब्द पनि साटासाट हुँदैन । कोही बोल्दैनौ । मात्रै एकअर्काको अङ्गालोमा समाहित भएका छौ । तिमी दुई एकअर्काको आलिङ्गनमा यसरी टाँसिएका छौ कि मानौँ तिम्रो यो प्रेमक्रिया देखेर समुद्रले ईर्ष्याले सुनामी हुर्र्याए पनि तिमी दुई एकअर्काबाट छुट्टिँदैनौ । एक शब्द नबोलीकन सारा रात एकअर्काको अङ्गालोमा बिताउँछौ तर समय बितेको पत्तो नै पाउँदैनौ । उज्यालो भएर सूर्यले तिमी दुईबीच रश्मिका लहर ठोक्याएपछि बल्ल होसमा आउँछौ । अनि भन्दछौ--यो समय पनि कति छिटो दगुरेछ, रकेटको गतिमा ।
तिमीलाई लाग्दछ--घडीको सुई कसैले घुमाइदिएको होला छिटोछिटो ! 'यो समय ढिला चलेको भए पनि हुन्थ्यो नि । हामी वर्षौँसम्म एकअर्काको आलिङ्गनमा टाँसिएर बस्ने थियौँ ।' तिमीलाई यस्तै लाग्दछ तर समयको गति उही हो । बुझ्यौ अब त ? यही हो सापेक्षताको सिद्धान्त ।"
उनको प्रेमिल कुरा सुन्दा म आफैँ बिलाएछु, आनन्दले । क्या आनन्दी कुरा गरे ! म छक्क परेँ-वैज्ञानिक भएर पनि कति प्रेमिल कुरा जानेका ! मलाई मज्जाले बुझाइदिए उनले सापेक्षताको सिद्धान्त !
'लेमन टी' मगाए उनले । पियौँ दुवैले । केही बेर वार्तालाप गरेपछि धन्यवादसहितको मुस्कान छोडेर म पुनः आफ्नो समयकालमा फर्किएँ ।
