एकातिर बलात्कारका घटनाहरु दिनानुदिन तीव्र रुपमा बढिरहेको तथ्यांकले देखाउँछ भने अर्कोतर्फ झुठ्ठा वारदात खडा गरी बलात्कारका मुद्दाहरु दर्ता हुने दुष्प्रवृत्ति पनि त्यतिकै बढिरहेको छ । राज्यले बलात्कारका घट्नालाई गम्भीर रुपमा लिई सोही अनुसार कानुन पनि कडा बनाउँदै लग्यो । यसरी कडा कानून बनाउनुको पछाडि अपराधीलाई हदैसम्मको सजाय र पीडितलई न्याय होस् भन्ने हो । तथापी पछिल्ला घट्नाक्रम हेर्दा सहमतिको करणी पनि बलात्कारमा दर्ता हुने गरेका देखिन्छन् । कलुसित मनसाय र पूर्वाग्रही भावनाले बलात्कार सम्बन्धी कानूनको दुरुपयोग भइरहेको पाउन सकिन्छ । विभिन्न रिसइवी साट्न र आर्थिक लाभ लिनकै लागि घटनालाई तोडमोड गरी फरक फरक बयान दिई अनुसन्धानलाई प्रभावित पार्ने काम भइरहेका देखिन्छ । झुट्टा वारदात खडा गरी नभएको घटनालाई भएको भनी उजुरी दर्ता गर्ने दुष्प्रवृत्ति एकातिर छ भने अर्कोतर्फ वास्तविक बलात्कारको घटनालाई पनि विभिन्न किसिमको प्रलोभनमा परी बयान फेर्ने र अनुसन्धानलाई फितलो बनाउने दुष्प्रवृत्ति अर्कोतर्फ छ ।
मेरो उपर्युक्त तथ्य जिकीरहरुलाई पुष्ट्याई हुने एउटा वास्तविक घट्ना प्रस्तुत गर्न चाहन्छु:-
आफूमाथि बलात्कार भएको भन्दै ३५ बर्षे एक विवाहित महिला जाहेरी लिएर प्रहरी कहाँ पुगीन् । लामो समयको केरकार पछि प्रहरीले जाहेरी दर्ता गरयो र आरोपित पुरुष पनि तुरुन्तै पक्राउ परयो । प्रहरीले ती पुरुषलाई २५ दिन हिरासतमा राखी अनुसन्धान गरयो र फायल अदालतमा पेश गरयो । अदालतले पुरुषको बयान लिई पुर्पक्षका लागि भन्दै युवकलाई कारागार चलान गरिदियो । अदालतले पीडित भनिएकी महिलालाई बकपत्रका लागि अदालतमा बोलायो र बयान लियो । ती महिलाले अदालतमा बयान फेर्न थालिन् । अदालतमा उनले आफूमाथि बलात्कार नभएको बयान दिईन् । उनले अदालतमा भन्न थालिन्, “ती पुरुपसँग सहमतिमै पटक पटक शारीरिक सम्बन्ध हुने गरेको र यसपटकको सम्बन्ध मेरो पतिले देखेकाले आफ्नो इज्जत र घरपरिवारको डरले जबरजस्ती करणी भएको भनी झुठ्ठा जाहेरी दिएको हुँ । मेरो श्रीमान व्यापार व्यवसायको सिलसिलामा बाहिरतिर व्यस्त भइराख्ने र मलाई समय नदिने हुँदा मेरो ती पुरुषसँग प्रेम सम्बन्ध हुन गयो । हामीबीच सहमतिमै पटक पटक शारीरिक सम्बन्ध पनि भयो। यस पटकको शारीरिक सम्बन्धमा मेरो श्रीमानले रंगेहात फेला पार्यो । मैले आफ्नो इज्जत र घरपरिवारको डरले आफूमाथि जबरजस्ती करणी भएको भनी भनेको थिए । अहिले आएर मेरो श्रीमानले हामी बीचका सबै सम्बन्ध थाहा पायो र मलाई नस्वीकार्ने भनी घरबाट निकाला गरेको छ । तर म माथि बलात्कार भएको होइन् । हामीबीच सहमतिमै शारीरिक सम्बन्ध भएको हो।” केही दिनपछि मुद्दा फैसला भयो र पुरुषले सफाई पाए । यो घट्नालाई नियालेर हेर्दा ती महिलाले आफ्नो इज्जत र परिवारको डरले सहमतिको करणीलाई पनि बलात्कार भनी जाहेरी दर्ता गरेको देखिन्छ ।
एउटा अर्को घट्ना प्रस्तुत गर्न चाहन्छु । नेपालको कानुनले पति पत्नीबीच सहमति बेगर राखिएको यौनसम्बन्धलाई पनि जबरजस्ती करणी मानी अधिकतम् पाँच बर्ष जेल सजायको व्यवस्था गरेको छ । यस्तै प्रकृतिको बैवाहिक बलात्कार सम्बन्धी मुद्दा अदालतमा दर्ता हुन्छ । पछि अनुसन्धान हुँदै जाँदा पीडित महिलाले अदालतमा आएर बयान फेर्छिन् । मेरो पति दिनहुँ जाँडरक्सी खाई मलाई कुटपीट गर्ने, घरमा झैझगडा अशान्ती गर्ने र जति सम्झाउँदा पनि कुनै सीप नलागेकाले सुध्रिन्छ की भनेर जबरजस्ती करणीको झुठ्ठा घट्ना बनाई मुद्दा दर्ता गरेको हुँ । तर म माथि पतिबाट जबरजस्ती करणी भएको होइन् । अहिले मेरो पतिले माफी मागेर सुध्रिने वाचा गरिसक्यो । कृपया उसलाई छोडिदिनुस् भनेर अनुरोध गर्छिन् ।
यो त प्रतिनिधिमूलक घट्ना मात्रै हो । यस्तै प्रकृतिका सहमतिमा भएका कतिपय यौनसम्बन्धहरु बलात्कारको रुपमा दर्ता हुने गरेका छन् । कतिपय घट्नाहरु हेर्दा सहमतिमै कैयौँ पटक शारीरिक सम्बन्ध भएको हुन्छ । पछि सम्बन्धमा दरार पैदा भएपछि वा गरिएका वाचा पूरा नभएपछि रिसइवी साध्न झुठ्ठा र बनावटी वारदात खडा गरी बलात्कार रुपमा मुद्दा दर्ता हुने गर्दछन्।
नेपालको कानुनी व्यवस्था के छ ?
जबरजस्ती करणीको कसूर र सजाय सम्बन्धमा मुलुकी अपराध संहिता, २०७४ मा व्यवस्था गरिएको छ । उक्त कानुनी व्यवस्था अनुसार “कसैले कुनै महिलालाई निजको मञ्जुरी नलिई करणी गरेमा वा मञ्जुरी लिएर भए पनि अठार वर्षभन्दा कम उमेरको कुनै बालिकालाई करणी गरेमा निजले त्यस्तो महिला वा बालिकालाई जवर्जस्ती करणी गरेको मानिन्छ।” यसको अर्थ अठार बर्ष पूरा नभएको बालिका भए सहमति लिएरै राखिएको करणी पनि बलात्कार मानिन्छ भने अठार बर्ष पूरा भएको महिलालाई निजको सहमति बेगर राखिएको यौनसम्बन्धलाई जबरजस्ती करणी अर्थात बलात्कार मानिन्छ । यसका अतिरिक्त करकाप, अनुचित प्रभाव, डर, त्रास, झुक्यानमा पारी, अपहरण गरी वा शरीर बन्धक बनाई सहमति लिएको छ भनेपनि बलात्कार नै मानिन्छ। त्यस्तै होस ठेगानमा नरहेको अवस्थामा लिएको मञ्जुरीलाई पनि मञ्जुरी मानिदैन ।
सजाय कति हुन्छ ?
जवर्जस्ती करणी गर्ने व्यक्तिलाई त्यसरी करणी गर्दाको परिस्थिति र महिलाको उमेर हेरी फरक फरक किसिमको कैद सजाय हुन्छ । दश वर्षभन्दा कम उमेरकी बालिका, पूर्ण अशक्त, अपाङ्गता भएका वा सत्तरी वर्षभन्दा बढी उमेरका महिला भए जन्म कैद, दश वर्ष वा दश वर्षभन्दा बढी चौध वर्षभन्दा कम उमेरकी बालिका भए अठार वर्षदखि बीस वर्षसम्म कैद, चौध वर्ष वा चौध वर्षभन्दा बढी सोह्र वर्षभन्दा कम उमेरकी बालिका भए बाह्र वर्षदेखि चौध वर्षसम्म कैद, सोह्र वर्ष वा सोह्र वर्षभन्दा बढी अठार वर्षभन्दा कम उमेरकी महिला भए दश वर्षदेखि बाह्र वर्षसम्म र अठार वर्ष वा अठार वर्षभन्दा बढी उमेरकी महिला भए सात वर्षदेखि दश वर्षसम्म कैद सजाय हुन्छ ।
बालयौन दुरुपयोग के हो ?
कसैले करणीका आशयले बालबालिकालाई अस्वाभाविक रुपमा एकान्तमा लगेमा, यौन सम्बन्धी निजको अङ्ग छोएमा वा समातेमा, यौन सम्बन्धी आफ्नो अङ्ग निजलाई छुन वा समाउन लगाएमा वा निजसँग अन्य कुनै किसिमको यौनजन्य अस्वाभाविक व्यवहार गरेमा बालयौन दुरुपयोग गरेको मानिनेछ । र त्यस्तो कसूर गर्ने व्यक्तिलाई तीन वर्षसम्म कैद र तीस हजार रुपैयाँसम्म जरिबाना हुने कानुनी व्यवस्था रहेको छ ।
बालिकाहरु सचेत बनौँ !
पछिल्ला घट्नाक्रमहरु हेर्दा भर्खरैका बालिकाहरु पनि बलात्कारको शिकार हुन पुगेका छन् । आफ्नै साथीभाई, आफन्त वा जिम्मेवार व्यक्तिले ललाई फकाई बलात्कार गर्ने गरेका घट्नाहरु पनि घटिरहेका छन् । पहिलो कुरा त अठार बर्ष भन्दा कम उमेरकी बालिकालाई सहमति लिएर गरिएको करणी पनि बलात्कार मानिन्छ! तसर्थ, यस किसिमका शारीरिक सम्बन्ध हाम्रो समाज र कानुनको नजरमा पनि गलत र दण्डनीय छ ।दोस्रो कुरा,यो उमेरका किशोरीहरुले आफ्ना साथीभाई, नातेदार र जिम्मेवार व्यक्ति भन्दैमा विश्वास गरी नहालौँ ! जसले जहाँ बोलायो त्यहाँ नजाऔं र तेस्रो कुरा, यस उमेरका बालिकाहरूको चेतनास्तर त्यति धेरै विकास भइसकेको हुँदैन! हरेक कुरालाई सहजै विश्वास गरिहाल्ने र के सहि वा के गलत भनी छुट्याउन सक्ने अवस्था हुँदैन ! तसर्थ जिम्मेवार व्यक्ति, आफन्त र साथीभाईहरुले मानवीय मर्यादा र नैतिकताको ख्याल गरौँ!
समस्या कहाँनेर छ ?
सबैभन्दा ठूलो समस्या हाम्रो नैतिकता र इमान्दारितामा छ । कलुसित भावना, गलत नियत र ईगोका कारण कैयौँ निर्दोषहरु अनावश्यक दुःख पाइरहेका तितो यथार्थ हामी सामू छ । झुठ्ठा वारदात र नक्कली पीडितका कारण कानुन र न्यायालयप्रति आम मानिसको जनविश्वास घटिरहेको छ भने पीडितहरु झन पीडित बन्न पुगेका छन् । कानुन जुन किसिमको विकृति र अपराधलाई नियन्त्रण गर्न बनेको हुन्छ, सोही प्रयोजनको लागि मात्रै कानूनको प्रयोग गरिनुपर्छ । आफ्नो व्यक्तिगत स्वार्थपुर्तिको हतियार कानुनलाई बनाईनु हुँदैन । कानुनको आडमा कसैको जीवनमाथि खेलवाड गर्ने कुरा कुनैपनि दृष्टिकोणले जायज हुन सक्दैन । व्यक्तिगत फाइदाका लागि र इबि साध्न कानुनको दुरुपयोग गर्न थाल्ने हो विद्यमान कानुन र न्यायालयमाथि जनविश्वास घट्ने खतरा रहन्छ र परिणामतः बलात्कार सम्बन्धी कानुनको आवश्यकता र औचित्यता माथि प्रश्न उठ्न थाल्छ ।
-लेखक नेपालका कानुन अधिकृत हुनुहुन्छ।
