-दान बहादुर सुनार
यो बिषयमा खुबै चर्चा हुने गर्दछ । ब्युरोक्रेसी र राजनीतिज्ञमा को ठूलो अर्थात शक्तिशाली भन्ने बिषयमा पटक पटक विवाद र द्वन्द्व हुने गर्छ । जब जनताबाट चुनिएर गएका जनप्रतिनिधिहरु कार्यकारी अधिकार सहित राज्यसंचालनको बागडोर हातमा लिन्छन् । तब त्यहाँ दुई फरक पृष्ठभूमीका समूहहरु संयुक्त हातेमालो गर्दै अगाडी बढ्नुपर्ने अवस्था आउँछ । जब यी दुई धारबीचमा तालमेल र आपसी समझदारी हुन्छ तब राज्यका निकायहरु चुस्त दुरुस्त रुपमा अगाडि बढ्छन् र सार्थक नतिजा हात लाग्छ । त्यसो नभई जब राजनीति र प्रशासन बीचमा शंका उपशंकाले प्रशय पाउँछ, विश्वासको खडेरी देखापर्छ तब त्यहाँ द्वन्द्व सिर्जना भई शक्तिसंघर्षको लडाई शुरु हुन्छ । नेतृत्व तहमा पुगेको राजीनितिज्ञले आफू मर्यादामा ठूलो र सर्वेसर्वा भएकाले मैले जे भने त्यही हुनुपर्छ भन्ने, नीति नियम कानून मिचेर पनि मैले भन्या हुनुपर्छ भनी राजनीतिज्ञले बलमिच्याई गर्न थाल्ने र ब्युरोक्रेसीले कानून, विधि र प्रकृया भन्दा बाहिर गएर काम गर्न नमान्ने परिपाटीले हाम्रो राज्य संयन्त्र जहिले नै विवादीत बन्दै गयो। द्वन्द्व र मतभेद शुरु हुँदै गयो र अन्तिम नतिजा शुन्य देखिन थाल्यो ।
प्रायः राजनितिज्ञ र प्रशासनमा विज्ञता र योग्यताको पनि लडाई हुने गर्छ । ब्युरोक्रेसीले जहिले पनि आफूलाई योग्यता र दक्षताको हिसाबले शिक्षित र निपूर्ण मान्छ । राजनीतिज्ञ कम पढेका हुन्छन्, खासै विद्वता हुँदैन, हामीले यिनलाई जता नि घुमाउन सक्छौ भन्ने सोच राख्न थाल्छन । त्यस्तै समस्या राजनीतिज्ञमा पनि छ । उहाँले पनि राज्य संचालनको बागडोर आफ्नो हातमा भएकाले हामीले जे भन्यो त्यही मान्नुपर्छ । हामी नै सर्वेसर्वा हौँ । कर्मचारी भनेका त काम गर्ने मात्रै हुन । हामीले दिएको निर्देशन कार्यान्वयन गर्ने हो, हाम्रो निर्देशन अनुसार उहाँले चल्नुपर्छ भन्ने सोचको विकास हुन थाल्यो। कतिपय महत्वपूर्ण बिषयहरु विधि, प्रकृया र कानून प्रतिकूल भएपनि मान्नुपर्ने दवाव कर्मचारीमा पर्न थाल्यो। कर्मचारीले प्रकृया भन्दा बाहिर गएर काम गर्नै नमान्ने र राजनीतिज्ञले त्यो जसरी पनि हुनुपर्छ भन्ने दवाव दिने गलत संस्कार र प्रवृत्तिको विकास हुन थाल्यो । राष्ट्रमोह भन्दा व्यक्तिगत स्वार्थ हावी हुन थाले । ब्युरोक्रेसी र राजनीतिज्ञ दुवैमा रातारात धनी बन्ने भूत सवार हुन थाल्यो । भ्रष्ट्राचार र बेथितिमा चुर्लुम्म डुब्न थाले । शक्तिसंघर्षको लडाई हुन थाल्यो । हरेक कुरामा भाग खोज्ने प्रवृत्तिको विकास हुन थाल्यो ।
जे हामी गर्दैछौ, त्यो गलत गर्दैछौ।हामीले यो सानो ठूलोको मूर्खतापूर्ण लडाईको चक्रव्युहबाट माथि उठ्न जरुरी छ । अब हामीले हाम्रो सोच विचार र इगो परिवर्तन गर्न आवश्यक छ। ब्युरोक्रेसी र राजनीतिज्ञलाई एकै रथका २ पांग्राका रुपमा हेर्नुपर्छ। यि दुवै बिचमा उचित समन्वय भयो भने विकासले गति लिने र राज्य समृद्धिको दिशामा अगाडि बढ्नेछ। यदि एकआपसमा द्धन्द्ध सिर्जना गरी एक अर्काको बाधक भई काम गर्न थाल्यो भने राज्यले ठुलो नोक्सानी व्यहोर्नु पर्नेछ। विकास, समृद्धि र सुशासनको पहरेदार र सारथीका रुपमा रहेका ब्युरोक्रेसी र राजनीतिज्ञहरुले कुनै लोभ, लालच नराखी तटस्थ र निष्पक्ष रुपमा इमान्दारिताका साथ समन्वयात्मक भूमिका निर्वाह गरी अगाडी बढ्न सकेमा मात्र राष्ट्र सम्वृद्धिको दिशामा अगाडी बढ्ने हो । त्यसो नभई राजनैतिक लाभ र कार्यकर्ता भर्ती गर्नका लागि अनावश्यक संरचना खडा गरी राज्यकोषको चरम दुरुपयोग गर्न थाल्ने हो भने देश छिट्टै टाट पल्टिने बेर लाग्दैन ।
पटक–पटक विभिन्न सञ्चार माध्यम, पत्र पत्रिका र सामाजिक संजालमा कर्मचारी र जनप्रतिनिधि बिच द्वन्द्व बढेको समाचार दिनहुँ जसो आइरहदा जनतामा पलाएको आशा निराशामा परिणत हुन थालेको छ। कसैले पनि गलत नियत र स्वार्थ राखेर काम गर्नुहुन्न। लोभ, लालच राखेर भाग खोज्नका लागि पदमा बस्नु उचित हुन सक्दैन । यदि हामीमा नैतिकता र राष्ट्रको माया छैन भने हामी न त असल ब्युरोक्रेट हुन सक्छौ, न त असल राजनीतिज्ञ हुन सक्छौँ । नैतिकवान र समाजलाई अगाडि बढाउन सक्ने स्पष्ट भिजन, क्षमता र बौद्धिकता नभई पेन्डुलम भएर कुर्सिमा टाँसिराख्नु कुनै पनि दृष्टिकोणले सहि हुन सक्दैन ।
हामी सानो ठूलोमा अल्झिने होइन, देशभक्त हुन सक्नुपर्छ, जनताप्रति प्रेम राख्न सक्नुपर्छ, हाम्रा रगतका कण–कणमा भ्रष्टाचार र बेतिथी होइन, विकास, समृद, सुशासन र समुन्नुत नेपालको नारा हुनपर्छ। तन, मन र बचनले राष्ट्र सेवामा लागि देशलाई विकास र समृद्धिको दिशामा अगाडि बढाई आफुलाई नायक साबित गर्न सक्नुपर्छ । हातमा हात मिलाई अगाडि बढ्नुपर्छ। मनमुटाव र कटुता होइन, आपसी भाइचारा र सु सम्बन्ध कायम राख्न सक्नुपर्छ। राष्ट्र र जनताप्रति श्रद्धाभाव र माया प्रेम देखाउनुपर्छ । मातृभूमी प्रतिको मायालाई जीवन्त राख्न सक्नुपर्छ ।
-लेखक नेपाल सरकारका कानून अधिकृत हुन् ।
