रूकुम जिल्लाको दुर्गम गाउँ महत गा.वि.स.को धर्मशालामा जन्मेको म, कलिलो उमेरमै जागिर खाने रहर त्यो पनि सरकारी, मनमा ठुलै हुटहुटी थियो । लोकसेवा पास गरेपछि सरकारी जागिरे भईन्छ भन्ने कुराको सुइको थियो मलाई, पछि वि.सं. २०७० सालमा खरिदार पास गरी जिल्ला विकास समितिको कार्यालय, रोल्पामा सिफारिस भईयो ।
नेपालमा भएको परिवर्तनको फाइदा मलाई पनि भयो, हुनत म लगनशील र मेहनती साथै पढाइमा पनि ठिकै भएकोले अलि छिटो सरकारी जागिर खाने रहर त लोकसेवाले छुट्याएको आरक्षण कोटाले सहज भएकै हो, राप्ती अञ्चल बाट आदिवासी जनजाति कोटामा पहिलो नम्बरमा जिल्ला विकास समितिको कार्यालय रोल्पाको लागि सिफारिस भएको थिएँ म त्यो बेला ।
साढे १९ वर्षको कलिलो उमेरमा सरकारी जागिर खाएर रोल्पा जाँदा मनमा छुट्टै उमंग थियो उसो त किशोर अवस्थामा भएको म सरकारी जागिर खान पाउँदा कति खुसी थिए होला सहजै अनुमान लगाउन सकिन्छ। जिल्ला विकास समितीको कार्यालयमा हाजिर भएपछि करिव एक महिना जि.वि.स.मै काम गरे पश्चात गा.वि.स. सचिवको रूपमा थवाङ पठाउने निर्णय भयो र मैले त्यो निर्णयलाई सहजै स्वीकार पनि गरे, किन कि घर पाएक पनि हुने र चिनेजानेको ठाउँमा जाँदा काम गर्न सहज होला भन्ने मात्रै सोचेर मैले पनि थवाङलाई आफ्नो कर्म थलोको रूपमा रोजेँ ।
त्यो बेला थवाङ सम्म मोटर बाटो पुगेको थिएन पैदल हिडेरै लिवाङबाट थवाङ जानू पर्ने बाध्यता थियो र म ती सबै कुरालाई र आईपर्ने अप्ठ्यारो पाटोलाई समेत नजरअन्दाज गरी थवाङ गा.वि.स.कै सचिब हुने निर्णयमा पुगेँ । लिवाङ बाट करिव १७/१८ घन्टा पैदल हिडेर थवाङ पुग्नु चुनौतीपूर्ण त थिएन नै, त्यसैमा बाटोमा पर्ने ठुलठुलो जंगल र वर्षातको समयमा खुट्टाभरी लटरम्म जुका र जुकाको टोकाईबाट निस्किएका रगत, भिर, खोला छिचोल्दै अगाडि बढ्नु पर्ने त्यसैमा बर्षको तीन पटक झोला भरी समाजिक सुरक्षाको पैसा बोकेर त्यो बाटोमा एक्लै जानू पर्दा निद, भोक, थकान सबै हाराउँथ्यो र मनमा एउटामात्र कुरा आउँथ्यो यो पैसा कसरी थवाङ सम्म पुर्याउने र सम्बन्धित लाभग्राहिलाई दिने ।
केही समय नियमित कामकाजमा मात्रै ध्यान गयो, जब काम गर्दै जाँदा मनका एक्कासि धेरै कुरा खेल्न थाले र सोचे म त साच्चै थवाङ गा.वि.स.को सचिब (तत्कालीन समयमा दशकौँ वर्षसम्म पनि स्थानीय निकायको निर्वाचन हुन नसकि एउटा निरिह कर्मचारीलाई गा.वि.स. अध्यक्ष समेतको जिम्मेवारी) पो हो त जुन थवाङ रोल्पामा मात्रै नभएर नेपाल मै आफ्नो फरक पहिचान बनाउन सकेको छ।
थवाङ धेरैको गौरव गर्ने ठाँउ हो, म त त्यस्तो ठाउँमा बसेर काम गर्दै छु, भन्ने कुरा मनमा आए पछि मैले थवाङ बुझ्ने र थवाङलाई अध्ययन गर्ने कोसिस गरे के कति बुझ्न सके त्यो त मेरो आफ्नो क्षमताले भ्याएसम्म बुँझे, तर जति बुझेँ, जे बुझेँ त्यो मेरो लागि पर्याप्त थियो । बिद्रोहि थवाङ बुझे र बिद्रोह भित्र पनि भएका बाध्यता बुझे, जलजला बुझे र जलजला भित्रका देवता बुझेँ, थवाङको खोलामा निस्फिक्री बग्ने पानी बुझेँ र पानी भित्र पौडने त्यो स्वतन्त्र माछाको भुरा बुझेँ, थवाङको कोख बुँझे जुन निकै उर्वर छ र वेमौसमी प्रकृतिका कृषि उपज गर्न सकिन्छ, मगर खाम बुझेँ र ती भाषा भित्रका ठेट संस्कृति बुझेँ र मैले बुझेका सबै कुरा मिलाएर एउटा विवध संस्कृतियुक्त एकताको प्रतिक थवाङ बुझेँ जुन बुझ्नै पर्ने थियो ।
मेरो थवाङ बस्दाको कार्यकाल निकै नै स्वर्णिम छ, सायद अब म यो पद वा यो पदभन्दा ठूलो पदमा, ठूलो सहरमा गएर जागिर खाउँला तर यस्तो जागिर कहिलै हुने छैन जहाँ जागिर मात्रै थिएन भव्य सिकाइ केन्द्र थियो अथाह ज्ञान प्राप्त गर्ने स्वतन्त्र विश्वविद्यालय थियो, मनमा शान्ति स्थापना गरिदिने जलजला हिमाल थियो, कलकल बग्ने खोला थियो, जीवन बुटि जस्तै अमुल्य हावा थियो, मीठो माया साथ सहयोग दिने थवाङबासी जनताको साथ थियो, कार्यालय भित्र एक अविभावक (कार्यालय प्रमुख) र अन्य कर्मचारी वर्गसँग भाईचाराको सम्बन्ध थियो, आफ्नै घर जस्तै घर थियो जहाँ म हरेक दिन आश्रय लिन्थे, सम्झँदा पनि मन भक्कानिने अदभूत माया थियो र त जहिल्यै थवाङ मुटुमा बसेको छ, कहिल्यै नमेटिने गरी अमिट छाप बनेर ।
थवाङमा गा.वि.स. सचिव भएर काम गर्दा आफ्नै पहलमा धेरै काम गर्ने अवसर मिल्यो । पूर्ण खोपयुक्त थवाङ, विभिन्न सरसफाई सम्बन्धी कार्यक्रमहरूको सञ्चालन तथा कार्यान्वयन, जातिय छुवाछुत मुक्त थवाङ, साक्षरतायुक्त थवाङ लगायतको कामका साथै बीचको एक वर्षे मिरूल गा.वि.स.को सचिवको जिम्मेवारीमा रहँदा त्यहाँ पनि पूर्ण खोपयुक्त मिरूला घोषणा गर्ने कार्य गरियो जहाँ पनि मिरूलबासीको अत्यन्तै न्यानो माया पाएको थिएँ । त्यसो त काम कै कुरा गर्ने हो भने पनि थवाङ गाउँपालिकाको स्थापना भएपछि दुई वटा वडाको वडा सचिव गाउँ कार्यपालिकाको कार्यालय अन्तर्गत प्रशासन, योजना, सूचना अधिकारी, विपद् व्यवस्थापन र सरसफाई कार्यक्रमको सम्पर्क व्यक्ति, स्टोर लगायत दर्ता चलानी समेतको काम एक्लै गरेको मिठो अनुभव पनि छ । तर मलाई धेरै काम गर्नु परेकोमा कहिलै दुःख लागेन, कहिल्यै अल्छि पनि लागेन, कहिल्यै थकान पनि लागेन, कहिल्यै रिस पनि उठेन, कहिल्यै झर्को पनि लागेन र कहिलेकाहीँ भगवानले म जस्तो अजिव मान्छे बनाएकोमा अचम्म लागेर आउँथ्यो र एक्लै मज्जाले म आफै मलाई नै सोचेर बस्ने गर्थे ।
देशमा हुने जुनसुकै परिवर्तनको अग्र मोर्चामा देखिने दुर दराजको एउटामात्र गाउँ हो थवाङ, देशका सबै परिवर्तनमा आफुलाई दह्रो पारी उभिएको गाउँ हो थवाङ, तर कहिलै देशमा आएको परिवर्तनको सुनौलो घामको राप नपाएको गाउँ पनि हो थवाङ, कुनै बेला देशकै राजधानी हुने आफ्नो कुरा सुन्दा मख्ख परेको थवाङलाई के थाहा थियो र त्यो त एउटा राजधानी पुग्नलाई बनाइएको भर्याङ मात्र थियो भनेर, सायद अब थवाङ ले त्यति मात्र कुरा बुझे पुग्छ कि थवाङको आफ्नो र हितैसी भनेको स्वंम थवाङ मात्रै हो । जसरी देश भरि थवाङको छुट्टै पहिचान छ, त्यसै गरी थवाङले पनि मलाई धेरै कुरा सिकाएको छ । जागिर एउटा जागिर मात्रै होइन भन्ने कुरा सिकायो , अप्ठ्यारोमा एकता अपरिहार्य हो भन्ने कुरा सिकयो, सबैभन्दा ठूलो त मलाई एक असल कर्मचारी हुन सिकयो । म को हुँ भन्ने सिकायो, हरेक चुनौतिहरूलाई अङ्गाल्न सिकायो, समयसँग निडर हुन सिकायो, माटोसँग माया लाउन सिकायो, प्रकृतिसँग पिरती साट्न सिकायो, मन भित्र अदम्य साहास बनाउन सिकायो, अन्यायको विरुद्ध आवाज बुलन्द गर्न सिकायो, थवाङ एउटा गाउँ मात्रै होइन आस्थाको केन्द्र हो, अनि गरिबको आवाज हो, बिद्रोहको ज्वाला हो ।
(बुढा निजामती कर्मचारी हुन्)
