सायद वर्तमानमा सबैभन्दा बढी चल्तिको शब्द लकडाउन भएको छ । सुरुमा छिमेकी मुलुक चीनमा लकडाउन घोषणा हुँदा सुन्ने जो कोहि मानिसलाई यसले त्रसित, दिग्भ्रमित र सोच्न बाध्य बनाएको हुनुपर्छ । नयाँ लकडाउनको अबधारणाले छोटो अवधिमा संसारको ध्यान खिच्यो । लकडाउनलाई कतिपयले परिस्थितिको अनिवार्य आवश्यकताको रुपमा स्वीकार गरे । कोहिले यसलाई राज्यको क्रुरता पराकाष्ठको उपमा दिए । कसै कसैले यसलाई आफुले सामना गर्नु नपरोस् भनेर मनमनै कामना गरे । तर आज संसारकै बिडम्वना भएर लकडाउन सबैको अगाडि साक्षात्कार भएको छ । फैलावट विश्वव्यापी बनेको छ । विश्व मानवजातिको सात्क्षात सत्रु कोरोना भाइरस अर्थात् कोभिड-१९ विरुद्धको ढाल बनेको छ । अनि कोरोना महामारी रोकथाम तथा नियन्त्रणको शसक्त रणनीतिको रुपमा संसारभर अङ्गिकार गरिएको छ ।
नेपालमा पनि कोरोनाभाइरस संक्रमणको जोखिम विश्लेषण गरेर नेपाल सरकारले लकडाउन घोषणा गरेको १ महिना पुरा भैसकेको छ । घोषणायता लकडाउनलाई हामी बीर नेपालीहरुले पनि झेल्दै र जुध्दै आएका छौँ । यसलाई नेपाली मौलिकतामा घरबन्दी, बन्दाबन्दी र जहाँ छौ त्यँही बन्द भएर बस्ने बुझिँदै आएको छ । प्रारम्भमा यसको प्रकृति कस्तो हुने, कुन स्वरुपमा र कतिको तिब्रतामा कार्यान्वयन हुने हो ? सरकारका तीन तहहरुको बीचमा कस्तो समन्वय, सहकारीता र साझेदारी हुने हो ? सरकारहरुका निकायहरु कसरी परिचालित हुने हुन् ? र गैरराज्य पक्षहरुको भूमिका कस्तो हुने हो ? आम नागरिकहरुले आफ्नो जनजीविका र लकडाउन पालनामा कसरी सन्तुलन कायम गर्ने हो ? यसको पालना व्यक्तिगत तथा समूहगत रुपमा कसले कसरी गर्ने र यसको कुन संयन्त्रबाट कसरी अनुगमन प्रभावकारी बनाउने हो ? सबैले सबैका लागि लकडाउनको नीति कसरी जीवन्त बनाउने हो ? यहि र यस्तै प्रश्नहरु, दुबिधाहरु एंव अन्यौलताको बिचमा नै लकडाउन सुरु भयो र दोस्रो महिना पनि टेक्यो । लकडाउनको दिनहरु जतिजति थपिदै र लम्बिदै गए त्यतित्यति नै लकडाउनसम्बन्धी बुझाइमा कतिपयमा स्पष्टता आउन थाल्यो भने कतिपयमा अलमलपन पनि ।
बिस्तारै व्यक्ति, परिवार, समाज, राष्ट्र हुँदै विश्व नै लकडाउनमा जसरी अभ्यस्त हुँदै गयो यसले बहुआयामिक नकरात्मक प्रभावहरु समेत पार्दै आएको छ । यसकै कारण सुनौलो भविष्य खोज्दै संसार चहार्दै गरेका प्रवासी नेपाली मनहरु मूर्छन्नामा परेका छन् । दार्चुला महाकाली पारी धार्चुला र दशगजा सिमापारी लगायत भूमिमा रहेकाहरुले आफ्नै पुर्खाहरुले आर्जेको मुलुकमा वर्तमानमा तिनकै सन्ततिहरुले सत्रुतापूर्ण व्यवहार खेप्नु परेको छ । आफ्नै परिवार र समाजमा उच्च आत्मबलसहित कोरोना भाइरसविरुद्ध युद्ध लडेर जितौँला यदि मरे बरु आफ्नै घर आँगनी मरौँला भन्ने मानव ईच्छा फिक्का भएका छन् ।
आम श्रमजिबी वर्गमा लकडाउन राज्यको अर्घेल्याइ अनुभूति हुँदै गएको छ । ज्याला मजदुरी गरी प्राण भर्नेहरु राज्यप्रति निरस हुन थालेका छन् । लकडाउनको बिलखबन्दमा परेकाहरु ढुङ्गो पग्लेला तर सरकारको मन पग्लिएन भन्ने मनस्थितिमा पुगेका छन् । लकडाउनको तत्कालिन नकरात्मक असर समाजको सतहमा पोखिन थालेका छन् । यतिमात्र हैन लकडाउनका दूरागामि खराबीहरु पनि उत्तिकै गतिमा प्रक्षेपण हुन थालेको पाईन्छ । विश्व अर्थतन्त्रमा आर्थिक मन्दि गहिरीएर जाने आँकलन गरिएको छ । करोडौँले भइरहेको रोजगारी गुमाउनुपर्नेछ र फेरी निरपेक्ष गरिबीको रेखामुनि झर्नु पर्नेछ । भोकमरीको जालोमा पर्नेहरुको सङ्ख्या दोब्बर हुनेछ । त्यस्तै नेपालमा पनि आर्थिक वृद्धि गत बर्षभन्दा आधामा खुम्चनेछ । नेपालमा भित्रने विप्रेषण दोहोरो अंकमा घट्नेछ । आर्थिक विकास तथा समृद्धिको अभियानको हलो अड्किने छ । समृद्ध नेपाल सुखि नेपालीको दीर्घकालीन सोचमा ऐठान पर्नेछ ।
विकसित, उच्च प्रविधियुक्त र सबल जनस्वास्थ्य प्रणाली स्थापित देशहरुमा पनि लकडाउन अवधि उत्तिकै चुनौतिपूर्ण रहेको तथ्यहरु पर्दाफास हुँदै गएका छन् । नेपाली समाजमा पनि यसले उकुसमुकुस पारेको छ । सर्वसाधारणहरुलाई जघन्य अपराधको कसुरसरी आफ्नै आवास एंव घरगोठमा कैदीबन्दी झै तुल्याएको छ । भनौँ कारागारको अनुभव नभएकाहरुलाई पनि कारागार भित्रको कृतिम स्वअनुभूति दिलाएको छ । लाग्छ ,यस्तो लप्फाजीमय लकडाउन किन अझै कहिले सम्म कायम गर्ने र यसको लुरुलुरु पालना गरिरहने ।
गाँउबेँसी होस कि सहरबजार अनि स्वदेश होस कि परदेशमा लकडाउनले मानव जीवनको आधारभूत सार्वभौम स्वतन्त्रता माथि एकछत्र शासन जमाएको छ । मान्छेको मौलिक हक अधिकारलाई कुण्ठीत पारेको छ । यस्तो लकडाउनलाई विश्व परिप्रेप्क्षमा भविष्यद्रष्टा भएर कोरोना भाइरसको महामारी र यसले ल्याएको कहालीलाग्दो मानवीय क्षतिको पछिल्लो अद्यावधिक तथ्याङ्कमा घोत्लिने हो भने लकडाउन अकाट्य रणनीति मान्नुपर्छ । कोरोना महामारी रोकथाम तथा नियन्त्रणको प्रभावकारी निरोधात्मक उपाय स्वीकारोक्ति हुने गर्छ । त्यसपछि लकडाउन कहिलेसम्म लम्बिन्छ त्यसको कुनै पर्वाह नै हुँदैन । सिर्फ विश्वमा मानवजातिको अस्तित्वका लागि कोरोना भाइरसमाथि विजयी हुन लकडाउन जारी राख्नुपर्छ अनि जगतमा मानव हुनुको धर्म र राज्यको असल नागरिक हुनुको कर्मले लकडाउनको परिपालनामा सबै जना हेलिनु पर्छ ।
लकडाउनलाई कसैले सहज स्वीकार गर्न तयार नभएपनि आज कोरोना भाइरस रोकथाम तथा नियन्त्रणको शात्सोत शर्त भएको कारण विश्वले नै लकडाउन रोज्नु परेको छ । यो कोरोना महामारी विरुद्धको विश्व लडाईमा निरोधात्मक रणनीतिक हतियार भएको छ । स्वभाविक रुपमा वर्तमानमा लकडाउन तितो यथार्थ बनेको छ । यहि वर्तमानलाई भविष्यसम्म जोगाई राख्नलाई लकडाउनमा सुधार सहितको लकडाउन सबैको व्यवहार बन्नु पर्छ । विश्वमा मानवजातीको जिजिविषालाई कालजयी बनाउन लकडाउनलाई नै जीवनलय बनाउनु पर्छ । आम नागरिकको जनस्वास्थ्यमैत्री लकडाउन अवलम्बन गर्नुपर्छ ।
विश्व मानवजाती बिरोधी कोरोना महामारी रोकथाम, नियन्त्रण र उपचार उपक्रममा अझैसम्म खोप र औषधी हालसम्म पनि पत्ता लागि सकेको अवस्था छैन । खोप तथा औषधी क्लिनिकल परीक्षण सहितको विकास गर्न निश्चित समय लाग्ने देखिन्छ । अतः लकडाउनले धेरै कुरा तत्काल लक गरे पनि कोरोना भाइरस विरुद्धको जैविक युद्ध विजेता बन्न लकडाउन परिपालना गरौँ, बाँचौँ र बचाऔँ लकडाउनले सबैको हजारौँ लकओपन गर्न सक्छ । साँच्चै लकडाउनसँगको मनोविमर्शमा डुबुल्किदा पूर्ण रुपमा लकडाउन स्वीकार गरी कोरोना भाइरस संक्रमणबाट आफु पनि बाँचौ र अरुलाई पनि बचाऔँ भन्ने गुञ्जन मानसपटलमा गुञ्जीरहन्छ ।
