विषय प्रवेशः
बलात्कार अर्थात जबरजस्ती करणीका घटनाहरु दिनानुदिन तीव्र रुपमा बढिरहेका छन् । प्रहरीको हालसम्मको तथ्यांक हेर्दा विगत १० वर्षमा १७,७८० महिला तथा वालिका बलात्कार भएका छन् । अर्थात औषत रुपमा दैनिक ७ जना महिला बलात्कृत हुन्छन् । पीडितको उमेर र घटनाको प्रकृति समेतलाई विचार गरी ७ वर्ष देखि जन्मकैदसम्मको कैद सजायको व्यवस्था समेत गरिएको छ भने बलात्कार गरी हत्या गरेमा आजीवन कैद अर्थात नमरुन्जेलसम्म जेलमा राख्ने गरी कानून निर्माण भएको छ। राज्यले बलात्कारका घट्नलाई गम्भीर अपराधका रुपमा यसरी कडा कानून बनाउनुको पछाडि अपराधीले हदैसम्मको दण्ड सजाय पाओस् र पीडितले न्याय पाओस् भन्ने हो । तर अहिले नेपालमा केहि महिलाहरुले बलात्कार सम्बन्धी कानूनको दुरुपयोग गरिरहेको पाउन सकिन्छ । विभिन्न रिसइवी साट्न र आर्थिक लाभ लिनकै लागि घटनालाई तोडमोड गरी फरक फरक बयान दिई अनुसन्धानलाई प्रभावित पार्ने काम गरिरहेको पाउन सकिन्छ । कसैले झुट्टा वारदात खडा गर्ने अर्थात नभएको घटनालाई भएको भनी उजुरी गर्ने गर्दछन् भने कसैले भएको घटनालाई पनि विभिन्न किसिमको प्रलोभनमा परी नभएको भन्ने बयान दिई अनुसन्धानलाई फितलो बनाउने कार्य गरिरहेको पाउन सकिन्छ ।
मेरो अध्ययन र अनुभवः
म १० वर्ष जति अदालतमा कार्यरत रहे । सो समयमा बलात्कार सम्बन्धी धेरै मुद्दाहरुका फायल अध्ययन गर्ने मौका पाए भने थुप्रै मुद्दाहरुमा अभियुक्तको बयान तथा पीडितको बकपत्र लेख्ने कार्य समेत गरे । साथै अनुसन्धानको सिलसिलामा सम्मानित अदालतबाट भएका आदेशहरुको कार्यान्वयनको सम्बन्धमा विभिन्न पत्राचार गर्ने तथा अनुसन्धानमा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष रुपमा संलग्न रही घटनाहरुलाई राम्ररी नियाल्ने अवसर समेत पाए । यसै क्रममा मैले बटुलेका अनुभव तथा अध्ययनमा केन्द्रित रही केहि घटनालाई यहाँ प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरेको छु ।
घटना १
एकजना महिलालेआफूलाई एउटा २० वर्षको पुरुषले बलात्कार गरेको भनी प्रहरीमा उजुरी दिन्छिन् र प्रहरीले निजलाई पक्राउ गरी अनुसन्धान कार्य अगाडि बढाउँछ । २२ दिनसम्म निजलाई हिरासतमा राखी प्रहरीले अनुसन्धान गरेपश्चात फायल अदालतमा पेश हुन्छ । अदालतले निज केटाको बयान लिई तत्कालको लागि केटालाईपुर्पक्षका लागि कारागार चलान गर्दछ । केहि दिन पश्चात बकपत्र (बयान) कार्यका लागि पीडित(महिला) लाई अदालतले बोलाउँछ र अदालतमा उपस्थित भएपछि निज महिलाकोबयान लिने कार्य गर्दछ । निज महिला अदालतमा आई बयान दिन्छिन् र भन्छिन् कि “निज केटासँग मेरो प्रेम सम्बन्ध थियो, २/३ वर्ष जति प्रेम सम्बन्ध चलेपछि निज मलाई छोडी जापान जान लागेकोमामैले विवाह गरौँ अनि विदेश जानुहोला भनी आग्रह गर्दा केटाले नमानेकाले मलाई धोका दिन थाल्यो भन्ने सोची प्रहरीमा गई बलात्कारको मुद्दा दिएको हुँ । तर निजले मलाई बलात्कार गरेको होइन” । यति भनेपछि निज महिलाले भनेका कुराहरु कागजमा लेखबद्ध भई निजको ल्याप्चे सहिछाप गरिन्छ । अर्को दिन मुद्दाको फैसला हुन्छ र न्यायाधीशले मुद्दामा प्रमाण नपुगेको भनी अभियुक्तलाई सफाई दिन्छन् र केटा छुटेर घर जान्छन् ।
घटना २
एक जना महिलाले आफूलाई दुई जना पुरुषले जंगलमा लगी बलात्कार गरेको भनी प्रहरीमा उजुरी दिन्छन । प्रहरीले दुवै जनालाई पक्राउ गरी अनुसन्धान कार्य अगाडि बढाउँछ र प्रारम्भिक अनुसन्धान पश्चात निज दुवै जनालाई फायल सहित अदालतमा पेश गरिन्छ । अदालतले तत्काल पुर्पक्षका लागी दुवै जनालाई कारागार चलान गर्दछ । केहि दिन पछि निज पीडित भनिएकी महिलालाई अदालतमा बोलाईन्छ र निजको बकपत्र(बयान) लिईन्छ । बयानका क्रममा निज महिलाले भन्छिन् कि “ दुवै केटाबाट प्रति व्यक्ति ५०० का दरले जम्मा एक हजार रुपैया लिने सहमति भए अनुसार हामी मोटरसाईकलमा सँगै गई जंगलमा करणी लेनदेन गरेका हौँ । तर करणी गरिसके पश्चात केटाहरुले आफूलाई सहमति अनुसारको पैसा नदिएकाले रिस र आवेगमा आई प्रहरीमा उजुरी गरेको हुँ । निजहरुले मलाई जबरजस्ती करणी गरेको होइन् । सहमतिमै करणी लेनदेन गरेका हौँ ।” पछि दुवै केटाहरुले अदालतबाट सफाई पाउँछन् ।
घटना ३
एकजना १५ वर्षकी बालिकाले २० वर्षको पुरुषले आफूलाई बलात्कार गरेको भनी प्रहरीमा उजुरी दिन्छिन् र प्रहरीले केटालाई पक्राउ गरी अनुसन्धान कार्य अगाडि बढाउँछ । प्रहरीले प्रारम्भिक अनुसन्धान गरी केटालाई फायल सहित अदालतमा पेश गर्दछ । अदालतले केटाको बयान लिई तत्काललाई पुर्पक्षको लागि कारागार चलान गर्दछ । केहि समयपछि बालिकालाई अदालतमा बोलाएर बकपत्र (बयान) लिईन्छ । बयानको क्रममा बालिकाले भन्छिन् कि “हामी दुवै बीच ३/४ वर्षदेखि प्रेम सम्बन्ध थियो । घर परिवाले हाम्रो प्रेम सम्बन्ध नस्वीकार्ने भएकाले हामी दुवै सहमतिमा भागेर विवाह गर्ने योजना बनाई भारत जान लागेको बेला घर परिवारको मान्छेले थाहा पाएकोले हामी दुवैलाई बाटोमै फेला पारेको हो । त्यतिवेला केटा भागेर गयो र मलाई नियन्त्रणमा लिई घरमा लगेका हुन् । घरमा लगेर मलाई फकाई फुलाई विभिन्न प्रलोभन देखाई केटाको नाममा बलात्कारको मुद्दा हाल्न लगाएको हो। निज केटाले मलाई बलात्कार गरेको होइन।
निष्कर्ष
मैले यहाँ केही घटनाहरु मात्र प्रस्तुत गरेको छु । यस्ता थुप्रै घटनाहरु छन् । जसले बलात्कार सम्बन्धी कानूनमाथि खेलवाड गरेको प्रष्ट हुन्छ । प्रायः जसो आर्थिक प्रलोभनमा परी महिलाले अदालतमा बयान फेर्ने गरेको पाइन्छ । कुनै घटनामा साच्चै बलात्कार भएको हुन्छ तर पछि लाखौ रुपैयाको लेनदेन भई अदालतमा बयान फेर्ने गरिन्छ भने कुनै मुद्दामा घटना घटेको नै हुँदैन । रिसइवी साध्न अर्थात कुनै स्वार्थपुर्ति गर्नकै लागि झुठ्ठा मुद्दा दायर गर्ने गरिएको पाइन्छ। यस्ता प्रकारका घृणित कार्यले कानून पनि लज्जाउने गर्दछ । वास्तविक पीडितहरुले न्याय नपाउने र निर्दोषहरुले जेल सजाय भोग्नुपर्ने तथा अनावश्यक दुःख पाउनुपर्ने अवस्थाको सिर्जना हुनजान्छ । तसर्थ यसरी बलात्कारका मुद्दालाई खेलौनाका रुपमा लिई झूठ्ठा वारदात खडा गरी उजुरी गर्ने जोसुकैलाई कडा भन्दा कडा कारवाहीको दायरामा ल्याई समाजमा व्याप्त विकृति, विसंगि र कलुसित भावनाको अन्त्य गर्न जरुरी छ ।
(लेख सुनार नेपाल सरकारको कानून अधिकृत हुन्)
